TTSK – Trong ngày 7/1, Tổ chức Y tế Thế giới đã có thông tin chính thức về virus gây viêm phổi trên người (Human Metapneumovirus – HMPV) tại Trung Quốc. Theo đó, đây không phải là loại virus mới. Loại virus này lần đầu tiên được phát hiện vào năm 2001, loại virus này đã tồn tại trong quần thể con người trong một thời gian dài. Vậy là, Sau Covid-19, nỗi sợ về các bệnh truyền nhiễm thường quy bị thổi phồng, đặc biệt nếu chúng bắt nguồn từ Trung Quốc.
Cuối tháng 12/2024, chính quyền Trung Quốc báo cáo tỷ lệ trẻ em dưới 14 tuổi xét nghiệm dương tính virus HMPV gia tăng. Phương tiện truyền thông và mạng xã hội sau đó liên tục đưa tin cảnh giác và nâng cao nhận thức về việc phòng chống dịch, với hình ảnh bệnh viện quá tải, người xếp hàng dài chờ khám. Các video gợi nhớ về những ngày đầu dịch Covid-19, khiến nhiều người lo ngại viễn cảnh một đợt bùng phát toàn cầu.
Tuy nhiên, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ning hôm 3/1 cho biết, các bệnh đường hô hấp mùa này ít nghiêm trọng, HMPV đang lây lan quy mô nhỏ hơn so với năm ngoái. Chuyên gia y tế công cộng và quan chức ở Mỹ cũng có đánh giá tương tự, cho rằng tình hình ở Trung Quốc không có gì bất thường.
“Vết sẹo” tâm lý từ đại dịch
Cuộc thảo luận xung quanh HMPV cho thấy nhận thức về mối đe dọa bệnh truyền nhiễm đã bị bóp méo thế nào sau Covid-19, đặc biệt khi hình ảnh người bệnh xuất hiện từ Trung Quốc. Các loại virus vốn tồn tại từ lâu, được chuyên gia y tế biết đến nhưng ít công bố, nay thu hút sự chú ý quá mức.
Những lo lắng về HMPV gợi nhớ đến cơn hoảng loạn mùa đông năm ngoái, về các trường hợp viêm phổi ở trẻ em tại Trung Quốc do vi khuẩn Mycoplasma pneumoniae phổ biến gây ra. Loại vi khuẩn này thường xuyên bùng phát ở các quốc gia có mùa lạnh. Các chuyên gia y tế công cộng nhận định những lo ngại và cả lời kêu gọi cấm du lịch đều là thái quá.
“Sau Covid-19, cộng đồng có xu hướng coi mọi bệnh truyền nhiễm là trường hợp y tế khẩn cấp, khi thực tế không phải vậy. Nếu giờ là năm 2018, mọi người sẽ không có thái độ thế này”, tiến sĩ Amesh Adalja, bác sĩ chuyên khoa bệnh truyền nhiễm và học giả cao cấp tại Trung tâm An ninh Y tế Johns Hopkins, nói.
Virus thường quy, lâu đời
Thực tế, HMPV không giống với SARS-CoV-2. Đây là loại virus tồn tại lâu đời nhưng không nổi tiếng, gây ra các triệu chứng giống cảm lạnh hoặc cúm vào mùa đông. Theo Jennifer Nuzzo, giáo sư dịch tễ học và giám đốc Trung tâm Đại dịch tại Trường Y tế Công cộng Đại học Brown, bệnh nhân thường tự khỏi sau vài ngày, đôi khi không biết mình mắc chủng bệnh nào.
HMPV có nguồn gốc động vật, lây lan từ một loài chim nhiều thế kỷ trước. Đến năm 2001, nó được phát hiện tại Hà Lan, thuộc cùng họ pneumoviridae với virus hợp bào hô hấp (RSV), thường lây nhiễm ở trẻ nhỏ, gây ra các cụm dịch ở nhà trẻ.
Andrew Pavia, trưởng khoa bệnh truyền nhiễm nhi tại Đại học Y tế Utah, cho biết HMPV hoạt động tương tự RSV. Ở một số thời điểm, các ca bệnh nặng sẽ tăng cao hơn năm trước, có thể khiến bệnh viện quá tải, đặc biệt là khi trùng với các đợt dịch cúm, Covid-19.
Các chuyên gia y tế không quá lo ngại
Theo Kevin Griffis, người phát ngôn của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), cơ quan này đang theo dõi dịch ở Trung Quốc. Tuy nhiên, ông không cho rằng đợt bùng phát có điểm bất thường, hầu hết trường hợp nhập viện là do cúm A. Theo dữ liệu của CDC, tại Mỹ, chưa đến 2% bệnh nhân xét nghiệm virus đường hô hấp vào cuối tháng 12/2024 nhiễm HMPV, xếp cuối cùng trong các virus thông thường.
Trung Quốc trải qua đợt phong tỏa nghiêm ngặt và kéo dài nhất thế giới để ứng phó với Covid-19, làm giảm khả năng tiếp xúc của người dân với các loại virus như HMPV. Điều này ảnh hưởng đến sức đề kháng nói chung, khiến cả những người trẻ tuổi và trung niên dễ nhiễm bệnh hơn, các chuyên gia cho biết.
“Bệnh ảnh hưởng đến những người rất trẻ hoặc rất già, nhưng nhóm bệnh nhân không chỉ có họ. Khi số ca mắc gia tăng, độ tuổi bệnh nhân cũng mở rộng theo thời gian”, bà Nuzzo nói.
Nuzzo cho biết, số ca nhập viện và tử vong ở người trẻ, trung niên không tăng ở mức báo động như giai đoạn đầu Covid-19. Công tác xét nghiệm và giám sát được cải thiện cũng khiến bác sĩ phát hiện ra nhiều ca HMPV hơn so với trước đây.
“Mọi người không nhận ra metapneumovirus chỉ là một trong số những loại virus nhiễm trùng đường hô hấp trên. Nó đã tồn tại thời gian dài. Điểm khác biệt chỉ là chúng ta xét nghiệm được nhiều người hơn. Điều đó đôi khi dẫn đến những tin bài giật gân”, tiến sĩ sĩ Adalja nói.
Triệu chứng và điều trị HMPV
Giống như các loại virus đường hô hấp khác, HMPV có thể tiến triển thành các triệu chứng nghiêm trọng hơn như viêm phổi, tổn thương trẻ nhỏ, người cao tuổi và người bị suy giảm miễn dịch. Các ca mắc nhẹ hầu hết bị ho, sốt và sổ mũi.
Hiện HMPV chưa có vaccine hay thuốc kháng virus điều trị. Các bác sĩ và cơ quan y tế công cộng không đưa ra lời khuyên đặc biệt để phòng ngừa HMPV. Người dân có thể áp dụng những cách thông thường như rửa tay, che miệng khi hắt hơi và tránh tiếp xúc với người bệnh.
Katelyn Jetelina, nhà dịch tễ học ở California, cho biết loại virus này ít nghiêm trọng hơn cúm và Covid-19. Về cơ bản, HMPV giống cảm lạnh thông thường.
“Mọi người không thể và không cần làm gì quá nhiều. Không có thuốc, không có vaccine. Đeo khẩu trang có thể phòng tránh như với những loại virus khác. Nhưng chỉ có vậy”, Jetelina nói.
Khuyến cáo của WHO
WHO khuyến cáo người dân tại các quốc gia đang trong giai đoạn mùa đông thực hiện các biện pháp phòng bệnh cơ bản để ngăn chặn sự lây lan và giảm thiểu các rủi ro do các bệnh lây qua đường hô hấp gây ra, nhất là đối với nhóm dễ bị tổn thương. Trường hợp triệu chứng nhẹ nên ở nhà, nghỉ ngơi, giữ sức khỏe để tránh lây lan cho người khác.
Nhóm nguy cơ cao hoặc trường hợp triệu chứng nặng cần đến các cơ sở y tế để tư vấn, điều trị kịp thời. Người dân cần cân nhắc việc đeo khẩu trang ở những nơi đông người, khu vực thông khí kém; che miệng khi ho và hắt hơi bằng khăn giấy; thực hiện việc rửa tay thường xuyên và tiêm vaccine theo hướng dẫn của cơ quan y tế.
Tổ chức Y tế Thế giới cũng khuyến cáo các quốc gia thành viên duy trì giám sát các tác nhân gây bệnh qua đường hô hấp phù hợp với bối cảnh của từng quốc gia và khuyến cáo không áp đặt bất kỳ hạn chế nào về giao thương, đi lại liên quan đến các xu hướng của các bệnh đường hô hấp cấp tính hiện nay.
Trước đó, ngày 2/1, một số trang thông tin điện tử nước ngoài đưa tin về một đợt bùng phát dịch bệnh xảy ra tại Trung Quốc với nhiều trường hợp mắc bệnh do virus gây viêm phổi trên người (Human Metapneumovirus – hMPV) và nhận định dịch bệnh lây lan nhanh với triệu chứng tương tự như cúm, COVID-19, đồng thời lo ngại về một cuộc khủng hoảng y tế khác sau COVID-19.
Theo WHO
