TTSK – Thái Nguyên đang hứng chịu trận ngập lịch sử. Vì sao thành phố lại chìm sâu trong biển nước? Phân tích nguyên nhân từ mưa cực đoan, quy hoạch yếu và thoát nước quá tải.

Thái Nguyên ngập sâu do lượng mưa vượt 400 mm chỉ trong vài giờ, lũ sông Cầu dâng cao vượt báo động 3, hệ thống thoát nước đô thị quá tải và quy hoạch hạ tầng không theo kịp tốc độ đô thị hóa.

🌧️Cơn mưa lịch sử khiến Thái Nguyên “vỡ trận”

Trong hai ngày 7–8/10/2025, Thái Nguyên hứng chịu lượng mưa được xem là lớn nhất trong hơn 20 năm qua, nhiều khu vực ghi nhận lượng mưa trên 400 mm, có nơi vượt 500 mm chỉ trong 24 giờ.

Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, mưa lớn là do rãnh áp thấp kết hợp vùng hội tụ gió trên cao, cùng hoàn lưu bão Matmo (bão số 11) di chuyển vào đất liền, khiến lượng ẩm dồn về miền Bắc tăng đột biến.

Kết quả, sông Cầu – huyết mạch thủy văn của tỉnh – đã vượt báo động 3 gần 3 mét, gây tràn bờ, nhấn chìm nhiều khu dân cư ở trung tâm TP Thái Nguyên và các vùng lân cận như Phú Xá, Túc Duyên, Quang Trung, Đồng Bẩm,…

Nhiều tuyến đường như Lương Ngọc Quyến, Minh Cầu, Phan Đình Phùng, Hoàng Văn Thụ trở thành “sông nước giữa lòng đô thị”. Xe ô tô, xe máy bị cuốn trôi, hàng trăm hộ dân phải leo lên mái nhà cầu cứu trong đêm.

🏠Thiệt hại nặng nề chưa từng có

Theo báo cáo nhanh của UBND tỉnh Thái Nguyên:

• 4 người chết, 2 người mất tích, hàng chục người bị thương.

• Hơn 200.000 ngôi nhà bị ngập từ 0,3–1,5 m, nhiều khu vực mất điện, mất sóng điện thoại.

• Hơn 100 hộ dân buộc phải sơ tán khẩn cấp.

• Hàng nghìn ha hoa màu, ao nuôi thủy sản bị thiệt hại.

• Các tuyến giao thông huyết mạch bị chia cắt, khiến công tác cứu hộ gặp khó khăn.

Sáng 8/10, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã trực tiếp có mặt tại Thái Nguyên để thị sát vùng ngập, chỉ đạo công tác cứu hộ và yêu cầu tỉnh hỗ trợ khẩn cấp người dân mất nhà cửa, tài sản.

💧Nguyên nhân sâu xa khiến Thái Nguyên dễ ngập

🌀Mưa cực đoan – “bão trong đất liền”

Lượng mưa lớn bất thường do hoàn lưu bão, áp thấp nhiệt đới và hội tụ gió khiến mưa kéo dài nhiều ngày.
Theo các chuyên gia, đây là kiểu mưa “dồn đợt”, xuất hiện nhiều do biến đổi khí hậu và hiệu ứng đô thị hóa – khiến vùng nội thành hứng lượng nước mưa lớn mà không có không gian thấm.

🚧Hệ thống thoát nước đô thị quá tải

• Thái Nguyên có hạ tầng cống rãnh cũ kỹ, phần lớn được xây dựng từ hàng chục năm trước, không đủ sức chứa khi lượng mưa vượt 100 mm/h.

• Nhiều khu vực trung tâm bị bê tông hóa hoàn toàn, không còn “đất thấm”, khiến nước mưa dồn ứ trên mặt đường.

• Một số hồ điều hòa, kênh thoát bị lấn chiếm, thu hẹp, làm giảm khả năng tiêu thoát nước tự nhiên.

🌊Lũ sông Cầu dâng nhanh – đê điều chịu áp lực lớn

Mưa lớn từ thượng nguồn Bắc Kạn, Tuyên Quang đổ về khiến mực nước sông Cầu dâng cực nhanh, tràn vào vùng hạ du Thái Nguyên.
Nhiều đoạn đê tả sông Cầu, kè Gia Sàng, đập Núi Cốc phải đặt trong tình trạng cảnh báo đỏ.

🏗️Quy hoạch đô thị chưa đồng bộ

Thái Nguyên là đô thị phát triển nhanh, song tốc độ quy hoạch hạ tầng chống ngập lại chậm hơn đà mở rộng đô thị.
Các chuyên gia đô thị nhận định: “Cứ sau mỗi trận mưa lớn, thành phố lại xuất hiện thêm một vùng ngập mới. Đây là hệ quả của quy hoạch thiếu tính liên thông giữa khu dân cư, sông hồ và hạ tầng thoát nước”.

⚠️Người dân “trắng đêm” cầm cự, chính quyền căng mình cứu hộ

Từ đêm 7/10, lực lượng cứu hộ công an – quân đội – dân quân được huy động toàn lực, đưa xuồng, ca nô vào các khu dân cư bị cô lập.
Hàng nghìn người dân trắng đêm trên nóc nhà, chờ lực lượng cứu hộ đến hỗ trợ.
Một số người chia sẻ: “Nước dâng nhanh quá, chỉ trong 15 phút đã ngập đến ngực. Không kịp mang đồ, chỉ kịp ôm con trèo lên mái”.

Trên mạng xã hội, nhiều video “kêu cứu” được chia sẻ, ghi lại cảnh dòng nước đục cuồn cuộn nuốt chửng phố xá, khiến cư dân mạng cả nước bàng hoàng.

🧭Giải pháp cấp bách và lâu dài

Chính phủ và tỉnh Thái Nguyên đã công bố tình huống khẩn cấp về thiên tai, triển khai hàng loạt biện pháp ứng phó:

Ngắn hạn:

• Tổ chức di dời khẩn người dân vùng trũng thấp, hỗ trợ lương thực và nhu yếu phẩm.

• Huy động lực lượng khắc phục tắc nghẽn, khơi thông dòng chảy tại các cửa xả lớn.

• Cung cấp máy bơm công suất lớn, hạ mực nước tại khu trung tâm.

Dài hạn:

1. Nâng cấp hệ thống thoát nước đô thị – đặc biệt khu trung tâm và trục đường chính.

2. Tăng cường hồ điều hòa, kênh tiêu nước, đảm bảo mỗi khu dân cư có hệ thống xả độc lập.

3. Rà soát quy hoạch xây dựng để hạn chế bê tông hóa, khôi phục vùng trũng tự nhiên làm “bể chứa” cho đô thị.

4. Ứng dụng cảnh báo sớm thời tiết cực đoan, giúp người dân chủ động phòng tránh.

Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Xây dựng và Bộ Nông nghiệp – Môi trường đánh giá toàn diện hệ thống tiêu thoát nước của Thái Nguyên, lập đề án chống ngập tổng thể cho khu vực trung du miền núi phía Bắc.

Không chỉ là mưa, mà là lời cảnh tỉnh

Thái Nguyên ngập nặng không chỉ do thiên tai mà còn do con người chưa theo kịp thiên nhiên.
Biến đổi khí hậu đang khiến những “thành phố an toàn” trở nên mong manh hơn bao giờ hết.

Muốn không còn cảnh “chìm trong biển nước”, cần nhìn thẳng vào sự thật:

• Đô thị phải được quy hoạch thông minh hơn.

• Cơ sở hạ tầng phải được đầu tư nghiêm túc hơn.

• Và ý thức môi trường – từ từng người dân – phải thay đổi.

Chỉ khi đó, Thái Nguyên mới thật sự vững vàng trước những cơn mưa “không báo trước” của thời tiết cực đoan.

Maika (TH)